เหตุใดเลโซโทจึงไม่เคยถูกพิชิตและผนวกโดยแอฟริกาใต้?
หากลองมองแผนที่ของแอฟริกาใต้ เราอาจจะเห็นอะไรบางอย่างที่ดูประหลาด
ภายในพรมแดนของประเทศ กลับมีประเทศหนึ่งที่เป็นเอกราชอย่างสมบูรณ์ นั่นคือ “เลโซโท (Lesotho)”
เลโซโทนั้นเป็นประเทศที่โดดเด่นเป็นพิเศษ เนื่องจากเป็น “ดินแดนแทรก (Enclave)” ซึ่งหายากมาก และปัจจุบันมีเหลืออยู่เพียงสามแห่งในโลกเท่านั้น
ในทางประวัติศาสตร์ พื้นที่ลักษณะนี้มักเป็นเป้าหมายที่ง่ายสำหรับประเทศขนาดใหญ่ในการเข้าโจมตีและผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของประเทศ ไม่ว่าจะเป็นชนพื้นเมืองในอเมริกาเหนือที่ถูกสหรัฐอเมริกาค่อยๆ ดูดกลืน หรือดินแดนเล็กๆ ของจักรวรรดิเยอรมันในอดีตที่ถูกรวมศูนย์เป็นรัฐเดียวกัน การเป็นดินแดนแทรกหรือ “รัฐวงล้อม” มักจะนำไปสู่การถูกผนวกเข้าในที่สุด
ในเชิงภูมิรัฐศาสตร์และการปกครอง การผนวกดินแดนลักษณะนี้ก็มีเหตุผล
นั่นเพราะประเทศที่ถูกปิดล้อมย่อมต้องพึ่งพาเศรษฐกิจ วัฒนธรรม และการเดินทางจากประเทศรอบข้างอย่างแน่นแฟ้น แล้วทำไมจึงไม่รวมกันเป็นรัฐปกครองตนเองในสหพันธรัฐเดียวกันไปเลยล่ะ?
แนวคิดเช่นนี้เคยถูกนำมาใช้มากมายในประวัติศาสตร์ เช่นในสเปน จีน หรือสหราชอาณาจักร ต่างก็เคยใช้ “เขตปกครองตนเอง” เป็นเครื่องมือในการกลืนดินแดนที่ควบคุมยากเข้าเป็นส่วนหนึ่งของตน
คำถามสำคัญก็คือ
“ทำไมแอฟริกาใต้จึงไม่เคยผนวกหรือพิชิตเลโซโททั้งที่ล้อมเลโซโทไว้อย่างสมบูรณ์ อีกทั้งแอฟริกาใต้ก็มีขนาดและความมั่งคั่งมากกว่าเลโซโทหลายเท่า?
วันนี้ผมจะเล่าให้ฟังครับ
มีเหตุผลหลักอยู่สามข้อที่ทำให้แอฟริกาใต้ไม่เคยพยายามผนวกเลโซโทเข้าเป็นส่วนหนึ่งของประเทศ
1. ภูมิประเทศของเลโซโทยากต่อการเข้าถึงและพิชิต
เลโซโทเป็นหนึ่งในประเทศที่มีภูเขามากที่สุดในโลก โดยมีระดับความสูงเฉลี่ยมากกว่า 7,000 ฟุต (ประมาณ 2,100 เมตร) เหนือระดับน้ำทะเล และเป็นที่ตั้งของยอดเขาที่สูงที่สุดในแอฟริกาตอนใต้ อีกทั้งยังถูกล้อมรอบด้วยภูเขาทุกทิศทาง
นอกจากนั้น เลโซโทยังเป็นประเทศที่ล้าหลัง ไม่ได้พัฒนาเท่าที่ควร ทั้งประเทศมีถนนเพียงไม่กี่สาย และภูมิประเทศก็เต็มไปด้วยหุบเขาชัน ลำธาร และแม่น้ำมากมาย สิ่งเหล่านี้ทำให้เลโซโทนั้นยากต่อการเข้าโจมตี ไม่มีกลยุทธ์ใดที่เหมาะสมสำหรับการรุกราน อีกทั้งยังมีจุดคอขวดมากมายที่เลโซโทสามารถตั้งรับได้อย่างมีประสิทธิภาพโดยใช้กำลังเพียงน้อยนิด
จักรวรรดิอังกฤษ ซึ่งเคยเป็นเจ้าแห่งอาณานิคมแหลมกู๊ดโฮปและต่อมาได้ปกครองแอฟริกาใต้ ก็เคยประสบบทเรียนนี้มาแล้วหลายครั้ง โดยอังกฤษได้พยายามปราบปรามเลโซโทอยู่เรื่อยๆ แต่กลับต้องพ่ายแพ้ให้กับชาวท้องถิ่นในหลายสมรภูมิ ความพยายามทางทหารนั้นทั้งสิ้นเปลืองและไม่คุ้มค่า
แอฟริกาใต้เองก็เรียนรู้บทเรียนเหล่านี้จากประวัติศาสตร์ของอังกฤษ และนอกเหนือจากการเข้าแทรกแซงทางทหารในช่วงปลายยุค 90 (พ.ศ.2533-2542) แล้ว ก็ไม่เคยพยายามจะพิชิตเลโซโทด้วยกำลังอีกเลย
ในแง่นี้ เลโซโทจึงมีความคล้ายกับภูฏาน ประเทศที่มักถูกมองว่าไม่อาจพิชิตได้ด้วยเหตุผลทางภูมิประเทศที่ยากลำบากเช่นเดียวกัน
2. เลโซโทมีประชากรที่มีความเป็นหนึ่งเดียวกันทางชาติพันธุ์สูงมาก
อีกเหตุผลหนึ่งที่ทำให้เลโซโทไม่ใช่เป้าหมายที่น่ายึดครอง ก็คือโครงสร้างประชากรในเลโซโทนั้น เป็นกลุ่มชาติพันธุ์เดียวกันแทบจะทั้งหมด โดยเลโซโทนับว่าเป็นหนึ่งในประเทศที่มีความเป็นเนื้อเดียวกันทางชาติพันธุ์มากที่สุดในโลก ประชากรร้อยละ 99.7 เป็นชาวบาซูโต และร้อยละ 92 นับถือศาสนาคริสต์
หากรวมเลโซโทเข้ากับประเทศอื่น จะเท่ากับการเพิ่มกลุ่มผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่มีจุดยืนเหมือนกันถึงสองล้านคน ซึ่งอาจสร้างแรงสั่นสะเทือนทางการเมืองในระดับท้องถิ่นได้ทันที
ด้วยเหตุนี้ แอฟริกาใต้จึงไม่มีเหตุผลเพียงพอที่จะรวมกลุ่มคนที่เป็นเนื้อเดียวกันเช่นนี้เข้าไปในประเทศที่มีความหลากหลายสูง โดยหากย้อนกลับไปดูในประวัติศาสตร์ กรณีตัวอย่าง เช่น สหรัฐอเมริกาผนวกเท็กซัส หรือฝรั่งเศสรวมแคว้นเบรอตาญ ทั้งสองกรณีต่างมีประชากรที่เป็นมิตรกับประเทศเจ้าภาพอยู่แล้ว
แต่เลโซโทกลับไม่มีฐานประชากรที่มีความสัมพันธ์หรือจงรักภักดีต่อแอฟริกาใต้แบบนั้นเลย ทำให้แอฟริกาใต้ไม่มีแรงจูงใจที่จะแหย่รังแตนด้วยการเข้าไปยุ่งกับสังคมที่มีเอกลักษณ์และความกลมเกลียวของตนเองเช่นนี้
3. การผนวกเลโซโทเข้ากับแอฟริกาใต้แทบจะไม่สร้างผลประโยชน์อะไรแก่แอฟริกาใต้เลย
หากแอฟริกาใต้รวมเลโซโทเข้าเป็นส่วนหนึ่งของตน ผลประโยชน์ที่ได้จริงนั้นมีเพียงน้อยนิดแทบไม่คุ้มค่า
สิ่งเดียวที่แอฟริกาใต้อาจได้ประโยชน์จากเลโซโท ก็คือ “ทรัพยากรน้ำ” โดยเลโซโทเป็นประเทศที่อุดมไปด้วยน้ำ ในขณะที่ประเทศอื่นๆ ในภูมิภาคกลับขาดแคลน
แต่แอฟริกาใต้ก็สามารถเข้าถึงแหล่งน้ำของเลโซโทได้อยู่แล้ว ผ่านการเจรจาทางการทูต การต่อรอง และข้อตกลงทางธุรกิจต่างๆ
พูดง่ายๆ ก็คือ แอฟริกาใต้ได้รับสิ่งที่ต้องการจากเลโซโทอยู่แล้วโดยไม่ต้องใช้วิธีการยึดครองหรือผนวกดินแดน ทำให้ไม่มีเหตุผลเพียงพอที่จะใช้กำลังเข้ายึดครอง
การซื้อน้ำจากเลโซโท เป็นเรื่องที่ง่ายกว่าทำสงครามยึดเลโซโทเพื่อจะได้มาแค่น้ำซึ่งซื้อหาได้ง่ายมาก
นี่ก็อาจจะเป็นเหตุผลหลักๆ ที่ว่าทำไมเลโซโทจึงยังอยู่รอด ไม่ถูกผนวกรวมกับแอฟริกาใต้จนถึงปัจจุบัน
References:
Kapook Creator เป็นเนื้อหาที่นำเสนอโดยผู้สร้างสรรค์ที่เข้าร่วมโครงการ หากพบเนื้อหาที่ท่านเห็นว่าไม่ถูกต้องตาม
กติกา สามารถคลิก
แจ้งปัญหาได้ที่นี่
